Pacjenci z zaburzeniami czynności przewodu pokarmowego pojawiają się bardzo często w moim gabinecie. Wiele osób niestety jednak po części godzi się na ten pojawiający się dyskomfort traktując go w kategorii „tak już mam”. Przeprowadzając wywiad pytam o dolegliwości ze strony układu pokarmowego, odpowiedź brzmi „brak”. Potem idąc do kolejnych pytań czasem nie powiązanych z praca jelit okazuje się, że pacjent wypróżnia się raz na 3 dni lub nie nosi obcisłych koszulek z powodu wydętego brzucha i ciągle tym samym usprawiedliwieniem jest „taka już moja natura”, ale oczywiście nie ma się co temu dziwić, bo skąd te osoby mogą wiedzieć, że jest to niewłaściwa reakcja organizmu ?
Zespół jelita nadwrażliwego (IBS – irritable bowel syndrome) wg definicji Szczeklika to najczęstsza (~10% całej populacji) przewlekła choroba jelita cienkiego i grubego, objawiającą się bólem brzucha i zaburzeniami rytmu wypróżnień, które nie są uwarunkowane zmianami organicznymi lub biochemicznymi.
PATOGENEZA
Przyczyna IBS nie jest do końca poznana jednak zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego (w tym IBS) powstają w wyniku: zaburzenia motoryki jelit, predyspozycje genetyczne, niedożywienie (w tym zaburzenia odżywiania) nadwrażliwości trzewnej, zaburzeń funkcji układu immunologicznego błony śluzowej jelit, złego wchłaniania węglowodanów, zaburzeń mikrobioty jelitowej.
Bardzo dużo w kontekście pojawienia się choroby wpływ czynników psychologicznych takich jak przewlekły stres (długotrwały o niskim nasileniu jak i nagły mocny stres), który wpływa na motorykę układu pokarmowego. Osoby cierpiące na IBS skarżą się również na nasilenie objawów podczas okresów nasilonego stresu. Istotną rolę odgrywa dysbioza jelitowa na którą wpływają infekcje jelitowe, stosowanie antybiotyków, złe nawyki żywieniowe oraz predyspozycje genetyczne. Nieodpowiedni skład mikrobiomu (czyli bakterii zasiedlających nasze jelita) powoduje nadaktywację układu odpornościowego a w konsekwencji stan zapalny.
Objawem ZJN są:
- biegunki,
- zaparcia,
- bóle brzucha,
- wzdęcia,
- zaburzenia wypróżniania,
- dodatkowo wystąpićmoże tzw. dyspepsja czynnościowa, czyli nawracający ból w nadbrzuszu pojawiający siębez uchwytnej przyczyny,
- nawet 70-90% chorych cierpi na zapurzenia psychiczne (depresje, zaburzenia lękowe i nerwicowe),
- dodatkowo schorzy skarżą się na przewlekłe zmęczenie, częste bóle głowy czy mięśni lub objawy ze strony układu moczowo-płciowego.
Największym problemem zdaje się być diagnostyka tego schorzenia. Zauważyłam, że często stawiana jest ta diagnoza dosyć pochopnie, bez wykonywania podstaowych badań w kierunku eliminacji innych chorób o podobnym przebiegu i bez dogłębnego wywiadu z pacjentem. Cała trudność polega na tym, że nie ma badań potwierdzających lub wykluczających IBS. O ile np. anemię można stwierdzić na podstawie zaburzonych wyników morfoligii krwi, to IBS stwierdza się na podstawie… objawów i subiektywnych odczuć pacjenta.
Zgodnie z kryteriami rzymskimi IV IBS stwierdza się jeśli występuje nawracający ból brzucha, który po raz pierwszy nastąpił min. 6 miesięcy wcześniej i występuje w przeciągu ostatnich 3 miesięcy średnio przez min. 1 dzień w tygodniu i spełnia dwa lub więcej z następujących kryteriów:
- ma związek z wypróżnieniem,
- ma związek ze zmianą częstości wypróżnień (biegunka/zaparcie),
- ma związek ze zmianą wyglądu stolca.
Zgodnie wyżej wymienionymi kryteriami IBS dzieli się na trzy typy: biegunkowy, zaparciowy i mieszany.
W praktyce o IBS mówi się jeśli występuje ból brzucha od ponad 3 miesięcy i jest kojarzony z jelitami oraz zmianą wyglądu stolca lub częstości wypróżnień, dolegliwości ze strony układu pokarmowego obniżają jakość życia i są przyczyną wizyt lekarskich. Jednocześnie nie występują inne objawy alarmujące, które mogą wskazywać na inne poważne choroby (czyli gorączka, zmniejszenie masy ciała, krew w stolcu, niedokrwistość, nieprawidłowości w badaniu przedmiotowym/obrazowym itp.).
RÓŻNICOWANIE – Czy to na pewno IBS ?
Diagnostyka IBS jest o tyle skomplikowana, że opiera się na subiektywnych odczuciach pacjenta i nie jest „zero-jedynkowa”. Podobne objawy mogą dawać inne choroby/zaburzenia, które podczas diagnostyki należy wykluczyć:
- SIBO (przerost bakterii w jelicie cienkim) ← SIBO jest uważana za najczęstszą przyczynę IBS – nawet 80%,
- choroby zapalne jelit,
- celiakię,
- pasożyty,
- zakażenia bakteryjne (Clostridium difficile, Helicobacter pylori, Yersinia, bolerioza)
- endometriozę.
Jakie badania warto wykonać ?
- morfologia krwi,
- żelazo, ferrytyna
- OB, CRP,
- kalprotektyna w kale,
- TSH, FT3,FT4,
- badania w kierunku celiakii (tranglutaminaza tkankowa w klasie IgA, całkowite IgA, przeciwciała endomysialne(EMA) w klasie IgA, przeciwciała przeciw deamidowanej gliadynie, badania genetyczne – szczególnie jeśli pacjent rzdko spożywa gluten))
- badania diagnostyczne w kierunku bakterii i pasożytów,
- test nietolerancji laktozy,
- próby wątrobowe (ALAT, ASPAT, GGTP),
- test wodorowo-metanowy w celu diagnostyki SIBO
Wyżej wymienione badania należy wykonać w celu zbadania ogólnego stanu zdrowia i ewentualnych niedoborów i niedokrwistości, tak aby móc odpowiednio zdiagnozować jednostkę chorobową i wdrożyć odpowiednie leczenie. Oczywiście nie trzeba robić od razu wszystkich badań, przed wykonaniem badań należy skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem. Najważniejsze aby wyeliminować inne przyczyny (choć w niektórych przypadkach nie wiemy czy to choroba spowodowała IBS czy na odwrót) takie jak choroby zapalne jelit, choroby tarczycy (np. nadczynność może powodować biegunki, które mogą być pomylone z IBS), zakażenia bakteryjne i pasożytnicze, nietolerancje laktozy, celiakię (u osób chorych spożywanie glutenu może dawać podobne objawy jak objawy IBS). Mówiąc o celiakii warto dodać, że podczas problemów jelitowych często osoby same na własną rękę rezygnują z glutenu aby poczuć się lepiej, mimo że nie mają jeszcze zdiagnozowanej celiakii – u osób które ograniczają gluten jedyne zastosowanie mogą mieć testy genetyczne w kierunku tej choroby, ponieważ jeśli nie spożywamy glutenu, nie będzie również we krwi przeciwciał.
O ile zespół nadwrażliwego jelita jest dość powszechną znaną jednostką chorobową, to niewiele jeszcze mówi się o SIBO, które może dawać podobne objawy jak IBS. Niestety nie wykonując odpowiednich testów często nie jesteśmy w stanie pomóc danej osobie, która nie może poradzić sobie z IBS (dlatego, że IBS tak naprawdę okazuje się być SIBO).
Leczenie
Należy pamiętać, że diagnozę zawsze stawia lekarz. W przypadku zauważenia u siebie jakichkolwiek objawów ze strony układu pokarmowego należy skonsuktować objawy z gastroenterologiem, który powinien zlecić wykonanie odpowiednich badań (m. in. te o których wspominam wyżej) i wg wyników ustalić odpowiednie leczenie. O ile takie interwencje jak dieta, suplementacja czy zmiana stylu życia stanowią pierwszą linię postępowania, to lekarz może też zastosować leczenie farmakologiczne. W postaci z zaparciem tegaserod czy prukalopryd, w postaci biegunkowej rifaksyminę czy w celu łagodzenia innych objawów takich jak wzdęcia symetykon (ulgix).
Ale to wszystko jest tylko leczeniem OBJAWOWYM – kluczem jest odnalezienie przyczyny i odpowiednie dostosowanie diety.
W kolejnych postach będę rozwijać temat SIBO, diety i suplementacji !
Jeśli wyżej wymienione problemy są Ci znane i potrzebujesz wsparcia w zdiagnozowaniu problemu, dobraniu suplementacji czy ułożeniu jadłospisu zapraszam do konsultacji ! 🙂
Ania
BIBLIOGRAFIA:
- Ami D. Sperber and Douglas A. Drossman: Irritable bowel syndrome: a multidimensional disorder cannot be understood or treated from a unidimensional perspective ,Therapeutic Advances in Gastroenterology
- Brian E. Lacy and Nihal K. Patel: Rome Criteria and a Diagnostic Approach to Irritable Bowel Syndrome , J. Clin. Med. 2017, 6, 99
- Eric Shah,a Ali Rezaie,a Mark Riddle,b and Mark Pimentela: Psychological disorders in gastrointestinal disease: epiphenomenon, cause or consequence? Ann Gastroenterol. 2014; 27(3): 224–230.
- Jae Hak Kim,1 Eugenia Lin,2 and Mark Pimentel: Biomarkers of Irritable Bowel Syndrome,
- J Neurogastroenterol Motil. 2017 Jan; 23(1): 20–26.
- Interna Szczeklika 2017